به گزارش ساختمان نیوز به نقل از خبرنگار مهر، خصوصی‌سازی شرکت‌های بزرگ صنعتی، به‌ویژه در مورد شرکت سایپا، به عنوان دومین خودروساز بزرگ ایران، سال‌هاست که در محافل اقتصادی کشور مطرح بوده است. این رویکرد با هدف ارتقای بهره‌وری، بهبود کیفیت محصولات و کاهش وابستگی مالی دولت به این شرکت‌ها دنبال می‌شود. واگذاری سایپا، با توجه به سهم قابل توجه آن در بازار خودروی داخلی و نقش تاریخی‌اش به عنوان یک شرکت نیمه‌دولتی، از اهمیت بسزایی برخوردار است. این فرآیند، اگر با دقت، شفافیت و برنامه‌ریزی جامع انجام نشود، می‌تواند به تجربه‌ای ناموفق و حتی آسیب‌زا برای صنعت خودرو و اقتصاد ملی منجر شود.

سایپا در کنار ایران‌خودرو، بخش عمده‌ای از نیازهای بازار داخلی خودرو را تأمین می‌کند، اما این موقعیت انحصاری، به رقابت سالم و نوآوری در این صنعت لطمه زده است. انتظار می‌رود که واگذاری سایپا به بخش خصوصی، سرآغازی برای تحول در این وضعیت باشد.

یکی از مزایای اصلی خصوصی‌سازی سایپا، جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید در زمینه‌های تولید، تحقیق و توسعه و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین است. سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، در صورت اطمینان از وجود بستری امن و شفاف، تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری و انتقال فناوری خواهند داشت. این سرمایه‌ها می‌توانند در جهت بهبود خطوط تولید، به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته و افزایش رقابت‌پذیری محصولات سایپا مورد استفاده قرار گیرند.

علاوه بر این، کاهش وابستگی سایپا به منابع مالی و مدیریتی دولتی، موجب افزایش استقلال در تصمیم‌گیری‌ها و سرعت بخشیدن به فرآیند توسعه خواهد شد. مدیریت بخش خصوصی معمولاً با انگیزه بیشتری به دنبال سودآوری و ارتقای کیفیت است و کمتر تحت تأثیر ملاحظات غیر اقتصادی قرار می‌گیرد.

برای ارزیابی اثرات اقتصادی واگذاری سایپا، می‌توان از نرخ بازگشت سرمایه (ROI) استفاده کرد. انتظار می‌رود که با ورود سرمایه بخش خصوصی و تسریع نرخ رشد تکنولوژی، سودآوری شرکت افزایش یابد.

از منظر صنعتی، واگذاری سایپا می‌تواند الگویی برای سایر شرکت‌های خودروسازی کشور باشد. این تغییر در ساختار مالکیت، علاوه بر ایجاد رقابت با ایران‌خودرو و سایر تولیدکنندگان داخلی، زمینه را برای ورود برندهای خارجی به بازار ایران فراهم می‌کند. رقابت با تولیدکنندگان خارجی، خودروسازان داخلی را به ارتقای کیفیت و کاهش قیمت تمام‌شده محصولات ترغیب خواهد کرد.

هدف اصلی، کاهش تمرکز در بازار خودرو و ایجاد فضایی رقابتی‌تر است. در حال حاضر، بازار خودرو ایران تحت سلطه دو شرکت سایپا و ایران‌خودرو قرار دارد. خصوصی‌سازی موفق سایپا باید به افزایش تعداد بازیگران و کاهش سهم بازار این دو شرکت منجر شود.

با این حال، برای تحقق این اهداف، لازم است موانع ساختاری و بوروکراتیک موجود در صنعت خودرو برطرف شوند. خصوصی‌سازی بدون اصلاح مقررات و ایجاد فضای کسب‌وکار سالم، تنها یک تغییر ظاهری خواهد بود. این اصلاحات شامل تسهیل واردات قطعات، کاهش تعرفه‌های غیرضروری و حذف مجوزهای دست و پا گیر تولید است.

فرآیند واگذاری سایپا با چالش‌های متعددی روبروست. اولین چالش، تضمین شفافیت در فرآیند واگذاری است. تجارب گذشته نشان داده که عدم شفافیت در مزایده‌ها و مذاکرات، می‌تواند به شکل‌گیری انحصار یا مالکیت‌های صوری منجر شود. بنابراین، لازم است اطلاعات کامل درباره خریداران بالقوه، منابع مالی و برنامه‌های آن‌ها برای آینده سایپا، در دسترس عموم و نهادهای نظارتی قرار گیرد. شفافیت باید شامل سازوکارهای نظارت بر ارزش‌گذاری دارایی‌ها نیز باشد.

دومین چالش، مقاومت ساختاری و مدیریتی در برابر تغییر است. تغییر مالکیت به معنای تغییر فرهنگ سازمانی، نظام تصمیم‌گیری و سلسله‌مراتب مدیریتی است. برای غلبه بر این مقاومت، باید برنامه‌های آموزشی و انگیزشی مناسبی برای کارکنان در نظر گرفته شود.

سومین چالش، خطر انتقال مالکیت به شرکت‌ها یا افرادی است که صلاحیت صنعتی و مدیریتی لازم را ندارند. برای جلوگیری از این امر، باید توانایی و تجربه خریداران به دقت ارزیابی شود.

خصوصی‌سازی موفق نیازمند نظارت فعال و مؤثر نهادهای نظارتی است. وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان خصوصی‌سازی و نهادهای قضایی باید فرآیند واگذاری را به دقت رصد کنند و از اجرای تعهدات پس از واگذاری اطمینان حاصل کنند. قرارداد واگذاری باید شامل تعهدات مشخصی در قبال میزان تولید سالانه، سطح کیفیت و میزان سرمایه‌گذاری در فناوری باشد.

سیاست‌گذاران باید از تجربیات سایر کشورها در زمینه خصوصی‌سازی خودروسازان استفاده کنند. بررسی فرآیند خصوصی‌سازی در کشورهایی مانند روسیه، برزیل و ترکیه می‌تواند درس‌های ارزشمندی برای ایران داشته باشد.

یکی از اهداف اصلی واگذاری سایپا، ایجاد رقابت با سایر تولیدکنندگان داخلی و خارجی است. در شرایط کنونی، بازار خودرو ایران به شدت تحت تأثیر دو شرکت بزرگ ایران‌خودرو و سایپا قرار دارد و رقابت واقعی تقریباً وجود ندارد. اگر سایپا به یک بخش خصوصی توانمند واگذار شود، این انحصار می‌تواند شکسته شده و جایگاه ایران در بازارهای منطقه‌ای ارتقا یابد.

از منظر بین‌المللی، مشارکت با شرکت‌های خارجی می‌تواند ورود فناوری را تسهیل کند و امکان حضور برند ایرانی در بازارهای جهانی را افزایش دهد. با این حال، این مشارکت باید به گونه‌ای مدیریت شود که استقلال صنعتی کشور حفظ شود.

واگذاری سایپا، آزمونی برای سنجش اراده دولت در اجرای واقعی سیاست‌های خصوصی‌سازی است. اگر این فرآیند با شفافیت، نظارت و انتخاب خریداران متخصص و توانمند همراه باشد، می‌توان امیدوار بود که سایپا به یک برند رقابتی با ظرفیت صادراتی تبدیل شود.

مطالبه اصلی از نهادهای مسئول این است که این‌بار، خصوصی‌سازی را نه به‌عنوان یک اقدام نمادین، بلکه به‌عنوان یک راهبرد ملی با هدف ارتقای جایگاه ایران در صنعت خودرو جهانی اجرا کنند.

منبع: خبرنگار مهر