در طراحی ساختمان‌های عمومی، رعایت ضوابط کلی مربوط به معلولان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این ضوابط شامل ایجاد دسترسی آسان به فضاها، مانند نصب رمپ‌های مناسب و آسانسورهای استاندارد، و همچنین طراحی معابر عریض و بدون مانع می‌باشد. علاوه بر این، باید به تأمین روشنایی کافی، نشانه‌گذاری‌های واضح و سیستم‌های صوتی یا لمسی برای افراد با نقص‌های حسی توجه ویژه‌ای شود. به کارگیری مصالح و وسایل با کیفیت و ایمن، ضمن حفظ زیبایی‌شناسی، می‌تواند احساس راحتی و امنیت را برای همه کاربران به ارمغان آورد. در نهایت، ایجاد فضاهای اجتماعی و تعامل‌پذیر که مناسب برای همه افراد باشد، به ترویج شمولیت و همبستگی در جامعه کمک می‌کند.

ضوابط كلي معلولان در طراحي ساختمانهاي عمومي‌

ضوابط كلي معلولان در طراحي ساختمانهاي عمومي‌ (بخش اول)

تعريف‌:

منظور از اماكن عمومي در اين آيين‌نامه‌، آن دسته از ساختمانهايي هستند كه يكي از انواع‌خدمات عمومي را در اختيار افراد جامعه قرار مي‌دهند.

وروديها

• ورودي اصلي بايد براي استفاده معلولان نيز در نظر گرفته شود، و به سواره‌رو يا پاركينگ‌ساختمان دسترسي مناسب داشته باشد.
• ورودي ساختمان حتي الامكان هم سطح پياده‌رو باشد.
• پياده‌رو منتهي به ورودي معلولان بايد با علايم حسي مشخص شود.
• حداقل عمل فضاي جلو ورودي ۱۴۰ سانتيمتر است‌.
• وجود سايه‌بان به عرض حداقل ۱۴۰ سانتيمتر بر روي فضاي جلو ورودي الزامي است‌.
• حداقل عرض بازشوها در ورودي ساختمان ۱۶۰ سانتيمتر باشد.

راهرو

• حداقل عرض راهرو ۱۴۰ سانتيمتر است‌.
• كف راهروها بايد غيرلغزنده باشد و از نصف كفپوشها با پرز بلند نيز خودداري شود.
• در صورت وجود اختلاف سطح در كف راهرو بايد ارتباط با سطح شيبدار به صورت‌مناسبي تأمين گردد.

ضوابط كلي معلولان در طراحي ساختمانهاي عمومي‌ (بخش دوم)

بازشوها (در و پنجره‌)

• حداقل عرض مفيد هرلنگه در براي عبور صندلي چرخدار ۸۲ سانتيمتر باشد.
• در مورد درهايي كه به خارج باز مي‌شوند تأمين ديد كافي الزامي است‌.
• حداكثر ارتفاع ديد از كف تمام شده ۱۰۰ سانتيمتر باشد.
• درها بايد داراي پاخور به ارتفاع ۲۰ سانتيمتر باشند.
• در صورت استفاده از درهاي چرخان‌، گردشي‌، كشويي‌، پيش‌بيني يك در معمولي به‌عرض مفيد حداقل ۸۰ سانتيمتر در جوار آنها براي استفاده معلولان الزامي است‌.
• كليه درها بايد به سهولت باز و بسته شوند.
• دستگيره درها بايد از نوع اهرمي بوده و فاصله داخلي بين آنها و سطح در ۵/۳ تا ۷سانتيمتر باشد.
• حداقل فاصله بين دو در متوالي چنانچه هر دو در به يك جهت باز شوند ۲۰۰ سانتيمتر،چنانچه هر دو به سمت خارج باز شوند ۱۲۰ سانتيمتر و چنانچه هر دو به داخل باز شوند ۲۸۰سانتيمتر باشد.
• درها بايد حتي المقدور بدون آستانه باشند. در صورت اجبار حداكثر ارتفاع آستانه ۲سانتيمتر باشد.
• به منظور تسهيل در حركت‌، پيش‌بيني ۱۵۰ سانتيمتر سطح هموار در هر سوي در و ۳۰سانتيمتر در طرفين آن الزامي است‌.
• ارتفاع دستگيره از كف حداكثر ۱۲۰ سانتيمتر باشد.
• كليه درها و پنجره‌هايي كه تا كف داراي شيشه هستند در مقابل ضربه صندلي چرخدارمحافظ و از شيشه مقاوم ساخته شوند.

ضوابط كلي معلولان در طراحي ساختمانهاي عمومي‌

ضوابط كلي معلولان در طراحي ساختمانهاي عمومي‌ (بخش سوم)

پله‌

• وجود علائم حسي در كف‌؛ قبل از ورود به قفسه پله براي هشدار به نابينايان الزامي‌است‌.
• عرض كف پله ۳۰ سانتيمتر و حداكثر ارتفاع آن ۱۷ سانتيمتر و حداكثر ارتفاع آن ۱۷سانتيمتر باشد.
• حداقل عرض پله ۱۲۰ سانتيمتر باشد.
• نصب دست انداز در طرفين پله الزامي است‌.
• ارتفاع دست انداز از كف پله براي كودكان ۶۰ سانتيمتر و براي بزرگسالان ۸۵ سانتيمترباشد.
• حداكثر قطر ميله دست‌انداز اعم از گرد يا صاف ۳و۵ سانتيمتر و حداقل فاصله آن ازديوارها ۴ سانتيمتر باشد.
• لبه پله كاملاً غيرلغزنده بوده و به وسيله اختلاف رنگ قابل تشخيص باشد.
• نصب هرگونه لبه پله غيرهمسطح و گرد كردن لبه پله ممنوع است‌.
• دركناره‌هاي عرضي پله‌؛ تعبيه لبه مخصوص براي جلوگيري از لغزش عصا الزامي‌است‌.
• پاخور پله بايد بسته باشد و پيشامدگي لبه پله از پاخور نبايد بيش از ۳ سانتيمتر باشد.
• حداكثر مقدار پله بين دو پا گرد بايد ۱۲ پله باشد.
• حداقل عمق پاگرد پله ۱۲۰ سانتيمتر و در پله‌هاي دو جهته هم عرض پله باشد.

ضوابط كلي معلولان در طراحي ساختمانهاي عمومي‌ (بخش چهارم)

آسانسور

• درساختمانهاي عمومي كه براي دسترسي به طبقات از آسانسور استفاده مي‌شود وجودحداقل يك آسانسور قابل استفاده براي معلولان روي صندلي چرخدار الزامي است‌.
• آسانسور بايد همسطح ورودي و يا در دسترس بلامانع صندلي چرخدار قرار گيرد.
• حداقل فضاي انتظار در جلو آسانسور در هر طبقه ۱۵۰*۱۵۰ سانتيمتر مربع باشد.
• آسانسور قابل استفاده براي معلولان بايد مشخصات زير را داشته باشد:
• عرض مفيد ۸۰ سانتيمتر؛
• مجهز به دو دركشويي با چشم الكترونيكي‌؛
• ابعاد مفيد اتاقك آسانسور ۱۱۰ * ۱۴۰ سانتيمتر؛
• نصف دستگيره‌هاي كمكي در ديواره‌هاي آسانسور در ارتفاع ۸۵ سانتيمتر از كف اتاقك‌الزامي است‌.
• در محلهاي پرتردد معلولان ارتفاع دكمه‌هاي كنترل كننده آسانسور حداكثر ۱۳۰سانتيمتر؛ حداقل برجستگي آن ۵/۱ سانتيمتر و حداقل قطر آن ۲ سانتيمتر و نيز
• براي استفاده‌نابينايان قابل تشخيص باشد.
•  لازم است توقف آسانسور با صوت مشخص شود.

ضوابط كلي معلولان در طراحي ساختمانهاي عمومي‌

ضوابط كلي معلولان در طراحي ساختمانهاي عمومي‌ (بخش پنجم)

فضاهاي بهداشتي‌

• در قسمتهايي از ساختمانهاي عمومي كه معلولان تردد مي‌نمايند تعبيه سرويس‌بهداشتي مخصوص آنان الزامي است‌.
• حداقل اندازه سرويس بهداشتي ۱۷۰ * ۱۵۰ سانتيمتر مربع باشد و قابليت گردش‌صندلي چرخدار در اين فضا الزامي است‌.
• در سرويس بهداشتي بايد به بيرون باز شود و گشودن آن در مواقع اضطراري از بيرون‌امكانپذير باشد.
• نصب كاسه مستراح به ارتفاع ۴۵ سانتيمتر از كف الزامي است‌.
• نصب دستگيره‌هاي كمكي افقي در طرفين كاسه مستراح به ارتفاع ۷۰ سانتيمتر از كف و۲۰ سانتيمتر جلوتر از لبه جلويي كاسه الزامي است‌.
• نصب دستگيره‌هاي كمكي عمودي با فاصله ۳۰ سانتيمتر از جلو كاسه و ۴۰ سانتيمتربالاتر از نشيمن مستراح به روي ديوار مجاوري اجباري است‌. دامنه نوسان ميله‌هاي عمودي ۸۰ تا۱۲۰ سانتيمتر باشد.
• نصب دستگيره اضافي بر روي قسمت داخلي در به ارتفاع ۸۰ سانتيمتر از كف و ۲۵سانتيمتر فاصله از محور لولا الزامي است‌.
• دستشويي سرويسهاي بهداشتي بايد به نوعي نصف شوند كه بدون جابه جايي فردمعلول از روي مستراح توسط وي قابل استفاده باشد.
• ارتفاع مناسب دستشويي از كف معلولان ۷۵ تا ۸۰ سانتيمتر باشد.
• حداقل عمق بدون مانع در زير دستشويي ۴۵ سانتيمتر باشد.
• شيرهاي دستشويي بايد به صورت اهرمي و به راحتي باز و بسته شوند.
• ارتفاع لبه پاييني آينه دستشويي معلولان از كف حداكثر ۹۰ سانتيمتر باشد.
• حداكثر ارتفاع آويز حوله و جاي صابون از كف ۸۰ سانتيمتر
• كليه اماكن‌؛ فضاهاي شهري و قسمتهاي از ساختمانهاي عمومي كه براي استفاده‌معلولان طراحي و تجهيز گرديده‌اند بايد به وسيله علامت ويژه معلولان مشخص گردند.

ضوابط كلي معلولان درطراحي ساختمانهاي عمومي‌ (بخش ششم)

 سطح شيبدار

• حداقل عرض سطح شيبدار ۱۲۰ سانتيمتر باشد.
• براي سطوح شيبدار تا ۳ متر طول حداكثر شيب ۸ درصد با عرض ۱۲۰ سانتيمتر باشد.
• در سطوح شيبدار بيش از سه متر طول (تا حد مجاز ۹ متر) در ازاي هر متر افزايش طول‌۵ سانتيمتر به عرض مفيد آن اضافه و ۵ درصد از شيب آن كاسته شود.
• پيش‌بيني يك پاگرد به عمل حداقل ۱۲۰ سانتيمتر و در هر ۹ متر طول الزامي است‌. درسطوح شيبدار دو جهته عرض پاگرد برابر عرض سطح شيبدار خواهد بود.
• كف سطح شيبدار بايد غيرلغزنده باشد.
• سطوح شيبدار و ورودي ساختمان بايد مسقف باشد.
• نصب ميله دستگرد درطرفين سطح شيبدار الزامي است‌.
• ارتفاع ميله دستگرد ازكف سطح شيبدار براي شخص نشسته ۷۵ سانتيمتر براي شخص‌ايستاده ۸۵ سانتيمتر و براي كودكان ۶۰ سانتيمتر باشد.
• حداكثر قطر ميله دستگرد ۵ و ۳ سانتيمتر و حداقل فاصله بين آن و ديوار ۴ سانتيمترباشد.

ضوابط كلي معلولان در طراحي ساختمانهاي عمومي‌

ضوابط كلي معلولان در طراحي ساختمانهاي عمومي‌

طراحی ساختمان‌های عمومی برای معلولان نیازمند رعایت مجموعه‌ای از ضوابط کلی است که هدف آن فراهم آوردن دسترسی و آسایش برای همه افراد است. نخستین اصل در این زمینه، ایجاد مسیرهای بدون مانع و روان است که افراد دارای ناتوانی‌های حرکتی بتوانند به راحتی از آن‌ها استفاده کنند. این شامل نصب ramp‌های مناسب در ورودی‌ها، عرض کافی در راهروها و استفاده از درهای اتوماتیک می‌شود. همچنین، وجود علامت‌های راهنما و مشخصه‌های بصری معین، به ویژه برای نابینایان و کم‌بینایان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

علاوه بر جنبه‌های فیزیکی، طراحی فضا باید به نیازهای روانی و اجتماعی معلولان نیز توجه کند. ایجاد مناطق نشیمن مناسب و قابل دسترس، فضایی برای تعامل اجتماعی فراهم می‌آورد و حس تعلق را در افراد تقویت می‌کند. نورپردازی مناسب و استفاده از رنگ‌های متنوع می‌تواند به بهبود تجربه کاربری کمک کند و افراد را در محیط‌های عمومی احساس راحتی بیشتری کند. در نهایت، توجه به جزئیات، مانند ارتفاع مناسب دستگیره‌ها و توالت‌های ویژه، نشان‌دهنده احترام به حقوق و نیازهای همه افراد جامعه است.

رشته مکانیک

منبع: ساختمان نیوز